Bùi Thiện – “Giọng nam cao” nổi tiếng trong âm nhạc trước năm 1975 – Thẩm âm Thanhhaaudio

Ca sĩ Bùi Thiện là một nam ca sĩ giọng tenor khá hiếm hoi của làng nhạc Miền Nam trước 1975. Tuy là một giọng nam cao được đào tạo để hát nhạc cổ điển, opera, nhạc kịch, nhưng Bùi Thiện được biết đến nhiều nhất khi song ca với ca sĩ Sơn Ca và hát nhạc quê hương trong các băng nhạc Hoàng Thi Thơ hồi 50 năm trước.

Ít có người biết rằng ca sĩ Bùi Thiện cũng là người thầy luyện thanh đầu tiên của Họa Mi và Sơn Ca, trước khi những ca sĩ này được nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ dìu dắt và đặt cho 2 cái tên nghệ danh nổi tiếng.

Ngoài ra, còn một thông tin ít người biết, lần đầu được ca sĩ Bùi Thiện tiết lộ trong chương trình Jimmy Show là thông tin ông là một ca sĩ được đào tạo bài bản về thanh nhạc ở miền Bắc trong thập niên 1960, rồi sau đó mới chuyển vào Nam hồi năm 1965.

Ca sĩ Bùi Thiện sinh ngày 4/8 năm 1946 trong một gia đình công chức ở Hà Nội mà cha của ông làm việc cho Pháp, vì vậy sau năm 1954, cha của ông bị bắt đi cải tạo. Ông nói rằng trong thời gian sau đó, ông là một người làm văn nghệ vô tư, không quan tâm đến vấn đề chính trị và tuyên truyền.

Ở miền Bắc thời đó, những nghệ sĩ sau khi tốt nghiệp các trường học chuyên ngành về nghệ thuật đều phải theo các chương trình đi thực tế vào chiến trường để phục vụ văn nghệ cho chiến sĩ, người lao động và mọi tầng lớp trong xã hội. Năm 1965, ca sĩ Bùi Thiện tham gia vào một đoàn văn công bao gồm các nghệ sĩ về âm nhạc, điện ảnh, ca múa nhạc để đi B (đi chiến trường miền Nam), đi C (đi Lào) và hát phục vụ các thương phế binh, các chiến sĩ vùng kiểm soát hoặc hát cho “Việt Kiều yêu nước” ở bên Lào. Trong một lần đi lưu diễn như vậy, ca sĩ Bùi Thiện đã “hồi chánh” vào Nam cùng với 3 người bạn khác trong đoàn.

Ca sĩ Bùi Thiện là một người được đào tạo bài bản về thanh nhạc, chuyên hát opera, nhạc cổ điển ở miền Bắc. Vì vậy khi hòa nhập vào làng nhạc ở Sài Gòn, lần đầu tiên Bùi Thiện được xuất hiện ở trên TV là trong một vở nhạc kịch. Khi đó nhạc sĩ Hoàng Trọng đã xem được Bùi Thiện trình diễn và mời ông vào hát trong ban Tiếng Tơ Đồng. Có lẽ là nhạc sĩ Hoàng Trọng đã thấy ở Bùi Thiện một giọng ca lạ, quý hiếm, phù hợp với tiêu chí mà Hoàng Trọng muốn có trong ban nhạc Tiếng Tơ Đồng, đó là theo đuổi dòng nhạc bán cổ điển, tiền chiến. Ca sĩ Bùi Thiện nói rằng chính nhờ được hát trong ban Tiếng Tơ Đồng mà ông đã đến được gần với khán giả hơn.

Sau đó, ca sĩ Bùi Thiện còn nhận lời hát ở nhiều buổi trình diễn ca nhạc, đặc biệt là hát phục vụ sinh viên, học sinh trong các trường Đại Học, Trung Học những ca khúc trữ tình.

Thời điểm thập niên 1960, làng nhạc Việt Nam đang thần tượng những tên tuổi dòng nhạc vàng như Chế Linh, Duy Khánh, Giang Tử… Còn dòng nhạc tình, nhạc tiền chiến cũng có sự xuất hiện của các nam danh ca là Anh Ngọc, Duy Trác, Sĩ Phú… rất được giới trí thức yêu thích. Tuy nhiên, có thể thấy với 3 người nam danh ca này, ca hát đối với họ như là một nghề tay trái, họ không có thời gian để đi lưu diễn thường xuyên được (Anh Ngọc làm ở trong đài phát thanh, Duy Trác là luật sư, Sĩ Phú là sĩ quan không quân), nên sự xuất hiện của Bùi Thiện với giọng ca tenor được đào tạo bài bản từ miền Bắc đã giống như một làn gió mới mẻ trong sinh hoạt âm nhạc ở Sài Gòn.

Sau đó, ca sĩ Bùi Thiện được nhạc sư Nghiêm Phú Phi mời giảng dạy ở trường Quốc Gia Âm Nhạc, trong một lớp luyện giọng của khoa thanh nhạc, tìm kiếm những giọng ca có khả năng hát nhạc cổ điển. Bùi Thiện đã giảng dạy ở đây được 7 năm trước khi xảy biến cố 1975. Ngoài ra ông cũng đứng ra mở một lớp luyện thanh ở bên ngoài để dạy những người không phải là sinh viên trường Quốc Gia Âm Nhạc có nhu cầu luyện thanh một cách bài bản. Trong số những học trò của Bùi Thiện trong thời gian này có 2 cô gái xinh đẹp sau này được nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ đặt cho 2 nghệ danh nổi tiếng là Họa Mi và Sơn Ca.

Khi nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ mời Bùi Thiện hát nhạc của ông, thì Bùi Thiện giới thiệu chính người học trò trong lớp luyện thanh của mình là ca sĩ Sơn Ca, để rồi họ trở thành đôi song ca nổi tiếng Bùi Thiện – Sơn Ca trong băng nhạc Hoàng Thi Thơ trước 1975, được yêu mến cho đến tận ngày nay.

Sau năm 1975, ca sĩ Bùi Thiện định cư ở Mỹ, có tham gia một số video của trung tâm Thúy Nga, Thế Giới Nghệ Sĩ. Tuy nhiên vào khoảng giữa thập niên 1990, người vợ của ông – một nữ sinh Trưng Vương ở Sài Gòn trước năm 75 – bị mắc căn bệnh hiểm nghèo về thoái hóa cơ bắp. Vì sự kiện này mà ca sĩ Bùi Thiện đã bỏ tất cả để chăm sóc cho người vợ thân yêu của mình. Nhắc đến người vợ này, ca sĩ Bùi Thiện bày tỏ một niềm thương yêu lẫn trân trọng. Ông nói rằng vợ ông là một người trí thức, biết chăm lo cho gia đình, và các con của ông bà có được thành công phần lớn đều nhờ công của mẹ dạy dỗ.

Nhờ tình yêu thương, săn sóc của Bùi Thiện mà vợ của ông kéo dài thêm được sự sống một thời gian khá lâu trong niềm hạnh phúc viên mãn, trước khi bà qua đời năm 2016. Ca sĩ Bùi Thiện kể rằng khi vợ ông qua đời, có để lại những lời trăn trối rất cảm động và thấu hiểu chồng của mình như sau: “Khi em qua đời thi anh sẽ rất buồn, em mong anh hãy quay trở lại với sân khấu. Bởi vì anh đã là người của khán giả, nên anh phải trở lại với khán giả…”

Vì những lời dặn dò này mà sau khi vợ qua đời, ca sĩ Bùi Thiện đã quay trở lại luyện thanh và tham gia một số chương trình âm nhạc ở hải ngoại trong 3 năm qua.

• Ghi theo lời kể của ca sĩ Bùi Thiện trên Jimmy Show

Đông Kha (nhacxua.vn) biên soạn